Büyük Molasses Felaketi (1919): Boston’un En Tuhaf ve Ölümcül Kazası
Tarih boyunca birçok endüstriyel felaket yaşanmış olsa da, 1919’da Boston’da meydana gelen Büyük Molasses Felaketi, en sıra dışı kazalardan biri olarak kayıtlara geçmiştir. 15 Ocak 1919’da, Boston’un North End mahallesinde bulunan devasa bir şeker pekmezi deposu, aniden patladı. Bu patlama, yaklaşık 56 km/h hızla yayılan 2,3 milyon galon (8,7 milyon litre) pekmezin sokakları kaplamasına neden oldu. Olay sonucunda 21 kişi hayatını kaybetmiş, 150 kişi yaralanmış ve şehrin altyapısı ciddi zarar görmüştür.
Bu yazıda, Büyük Molasses Felaketi’nin nasıl gerçekleştiğini, sebeplerini, sonuçlarını ve olayın Boston’un tarihine olan etkilerini inceleyeceğiz.
Büyük Molasses Felaketi ;Felaketin Arka Planı
Boston’un Endüstriyel Durumu ve Pekmez Kullanımı
1919 yılı itibarıyla, Boston ve genel olarak Amerika Birleşik Devletleri büyük bir endüstriyel gelişim sürecindeydi. Pekmez, bu süreçte önemli bir hammaddelerden biriydi çünkü şeker üretiminde, alkollü içeceklerin mayalanmasında ve çeşitli gıda maddelerinde kullanılıyordu. United States Industrial Alcohol (USIA) Şirketi, Kuzey Boston’da büyük bir depolama tesisi kurmuş ve buradaki tankları kullanarak pekmezi saklamaktaydı.
Büyük Molasses Felaketi ; Depolama Tankının Durumu
Felaketin meydana geldiği tank, yaklaşık 15 metre yüksekliğinde ve 27 metre genişliğinde, 8,7 milyon litre pekmezi barındırabilecek kapasitedeydi. Ancak yapım aşamasında yeterli testler yapılmamış ve tankın yapısal bütünlüğü hakkında ciddi endişeler bulunmaktaydı. Tankın tasarımındaki eksiklikler ve yetersiz bakım, yıllar içinde yapının zayıflamasına neden olmuştur
Büyük Molasses Felaketi ; Felaketin Yaşanışı
15 Ocak 1919 günü, Boston’daki sıcaklık aniden yükseldi. Önceki günlerde oldukça soğuk olan hava, ılıman seviyelere ulaştı. Bu sıcaklık değişimi, tank içindeki pekmezin genleşmesine ve basıncın hızla artmasına neden oldu. Saat 12:40 civarında, tank muazzam bir gürültüyle patladı. Demir çelik paneller paramparça olurken, tonlarca pekmez, tsunami gibi Boston’un dar sokaklarına yayıldı.
Pekmez, 56 km/h hızla hareket ederek önüne çıkan her şeyi sürükledi. O anı tanıklık edenler, bir duvarın üzerlerine doğru geldiğini hissettiklerini anlatmıştır. Kaçmak neredeyse imkânsızdı; pekmez, insanları, atları ve hatta arabaları içine çekerek hareketi neredeyse imkânsız hale getirdi.
Felaket sırasında sokakta olan insanlar, yoğun, yapışkan ve akışkan olmayan madde nedeniyle kaçamadan mahsur kaldı. Pekmezden kurtulmak çamurdan veya sudan çok daha zordu çünkü yoğun kıvamı, kurtulmaya çalışan insanları daha da içine çekiyordu.
Büyük Molasses Felaketi ; Kurtarma Çalışmaları
Felaketin hemen ardından, Boston polisi, itfaiye ve Kızıl Haç gönüllüleri hızla bölgeye yönlendirildi. Ancak kurtarma çalışmaları pekmez nedeniyle inanılmaz derecede zordu. Yoğun ve yapışkan madde, kurtarma ekiplerinin hareketini yavaşlatıyordu. Ayrıca, enkaz altında kalan birçok insanı çıkarmak saatler sürdü.
Kızıl Haç gönüllüleri, hastanelerde yaralıları temizlemeye ve tedavi etmeye çalıştı. O dönemde tıbbi imkanların sınırlı olması, birçok yaralının uzun süre etkilenmesine neden oldu.
Büyük Molasses Felaketi ; Olayın Sebepleri
Büyük Molasses Felaketi’nin temel nedenleri şunlardı:
- Tankın Yetersiz Tasarımı:
- United States Industrial Alcohol şirketi, tankın tasarımında yetersiz mühendislik kullanmıştı.
- Yapısal testler yapılmamış ve tankın dayanıklılığı ölçülmemişti.
- Tankın Düzenli Bakımının Yapılmaması:
- Çatlaklar zamanla büyümüş ve yıllarca ihmal edilmişti.
- Çalışanlar, pekmezin sızmasını engellemek için sadece tankın dışına koyu kahverengi boya sürmekle yetiniyorlardı.
- Hava Koşulları:
- Önceki günlerin soğuk havasının aniden ısınması, tankın içinde basınç oluşturdu.
- Pekmez, sıcaklıkla birlikte genleşerek tankın duvarlarına baskı yaptı ve patlamaya yol açtı.
Büyük Molasses Felaketi ; Can Kaybı ve Maddi Hasar
Felaketin sonuçları oldukça yıkıcı oldu:
- 21 kişi hayatını kaybetti.
- 150’den fazla kişi yaralandı.
- Şehirde milyonlarca dolarlık maddi zarar meydana geldi.
Büyük Molasses Felaketi ; Dava Süreci ve Şirketin Sorumluluğu
Bu olay, Amerikan hukuk tarihinde önemli bir yargılama sürecine yol açtı. United States Industrial Alcohol şirketi hakkında dava açıldı ve tankın yapısal eksiklikleri nedeniyle felaketin sorumlusu olduğu belirlendi. 1925’te sonuçlanan davada, şirket mağdurlara ve ailelerine 600 bin dolar tazminat ödemeye mahkum edildi. Bu dava, endüstriyel güvenlik önlemlerinin artırılması adına bir dönüm noktası oldu.
Büyük Molasses Felaketi, günümüzde Boston’un tarihine kazınmış bir olaydır. North End mahallesinde, felaketin yaşandığı noktada anıtlar ve tabelalar bulunmaktadır. Ayrıca, felaketin meydana geldiği sokaklarda hala sıcak günlerde pekmez kokusunun hissedildiği söylenmektedir.
Bunun yanı sıra, endüstriyel güvenlik konusunda alınan önlemlerin artmasında bu olayın büyük bir etkisi olmuştur. Amerikan mühendislik standartları ve endüstriyel güvenlik önlemleri, bu trajedi sonrasında ciddi şekilde geliştirilmiştir.
Büyük Molasses Felaketi, yalnızca Boston tarihinin değil, endüstriyel güvenlik tarihinin de önemli olaylarından biri olmuştur. Yetersiz mühendislik, kötü bakım ve dikkatsizlik, büyük bir faciaya yol açmış, pek çok insanın hayatına mal olmuştur. Bu olaydan çıkarılacak en büyük derslerden biri, büyük ölçekli sanayi tesislerinde güvenlik standartlarının asla ihmal edilmemesi gerektiğidir.
Bugün, Boston’da hala bu trajedinin hatırası yaşatılmaktadır. Endüstriyel kazaların önlenmesi adına alınan modern güvenlik önlemlerinin birçoğu, 1919’daki bu büyük felaketten sonra geliştirilmiştir. Tarihin en ilginç ve sıra dışı kazalarından biri olan Büyük Molasses Felaketi, insanlara mühendisliğin, denetimin ve güvenliğin ne kadar hayati olduğunu hatırlatan bir olay olmaya devam etmektedir.